Kapı Nedir?

Korunması gereken alana girmek ve çıkmak için kullanılan günümüzde bir çok çeşitli materyallerden oluşan ve genelde sabit bir dikey eksen üzerinden hareket eden nesnelere kapı denir. Taşıtlarda ve mülklerde güvenlik neticesi ile çok önemli bir faktördür. İnsanlar tarihten bugüne korunma ve gizlenme iç güdüsü ile gelmiştir. En eski zamandan bu yana insanların mahremiyet alanlarını korumak için kapı olmasa bile çeşitli engeller ile sağlamıştır.

Kullanım alanlarına göre farklı türlerde kapılar bulunmaktadır. Bu alanları şu şekilde sıralayabiliriz.

• Araç Kapıları

  Otomobil ve çeşitli iş makineleri için yapısına uygun olarak üretilen ve güvenliği sağlayan kapılardır.

• İç Yapı Kapıları

  Daha çok mekanların iç kısımlarında kullanılan kapılardır. Ev, ofis, depo gibi iç alanlarda güvenliğin çok önemli olmadığı daha dayanıksız ama ekonomik açıdan avantajlı olarak üretilen kapılardır.

• Dış Cephe Kapıları

  Mekanların dış kısımlarında hava koşullarına dayanacak ve güvenlik sağlayacak şekilde daha iyi malzemeden üretilen kapılardır. Ev, ofis, villa, köşk, garaj, depo ve toplum merkez binaları için güvenliği yüksek seviyede üretilen daha dayanıklı ve özel kilit sistemi olan kapılardır. Tercihen daha dayanıklı olduğu için bu tip yapıtların dış güvenliğinde çelik kapı seçilir.

İç yapı kapı adından da anlaşıldığı üzere, üretimi dış alan etkilerine maruz kalmayacak şekilde düşünülerek yapılan kapılardır. Ev yada ofis içinde mimarinize uyum sağlayacak şekilde çeşitli malzemelerden üretilir. Bu kapıların kullanım alanlarına göre aynı ortam içerisinde farklı çeşitleri olması mümkündür. Örnek verecek olursak bir ofiste normal odaların giriş kapısı standart olurken, bir yöneticinin kapısını daha farklı tasarlanabilir. Aynı şekilde normal odaların kapısı farklı olurken tuvalet, banyo gibi kapılar çeşitlilik gösterebilir. Bu kapılar birincil güvenlik kapıları olmadığı için daha dayanıksız malzemelerden üretilebilir.

İç yapı kapı çeşitlerini yapımında kullanılan malzeme türlerine göre söylenebilir.

• Ahşap Kapı

  Eskiden bu yana popülerliğini kaybetmeden kullanılan iç yapı kapı türlerinden biridir. Ahşap kapılar tamamen bir ahşap yapıda yada MDF üzerine ahşap kaplama ile yapılır. Maliyet bakımından diğer kapılara göre daha uygundur. Ama bakım ve dayanıklılık konusunda ne yazık ki tam bir verim alabileceğiniz iç yapı kapı türleri değildir.

• Lake Kapı

  Özel bir boya türü olan lake ahşap veya MDF ye koruyucu özellik ve katman sağlar. Bu boyama ile dış yüzeyi kaplanan kapılara lake kapılar denir. Genelde MDF tercih edilmesini sebebi yüzeyinin pürüzsüz ve daha kolay işlenebilir olmasıdır. Lake ile boyanan bu yüzeyler eski durumuna göre suya ve çizilmeye karşı daha dayanıklı hale gelirler.

• Panel Kapı (Amerikan Kapı)

  MDF malzemesinin daha çok sıkıştırılmış hali olan HDF ve buna eşlik eden ağaç iç aksan ile üretilir. 2 adet HDF petek dolgu maddesi olarak bilinen tutkal yardımı ile çam, ladin ve köknar gibi ağaçlara sıcak preste uzun süre bekletilerek elde edilir. Bu kapılar suya çok dayanıklı kapılardır. Silinmesi ve temizlenmesi kolaydır.

• Melamin Kapı

  Melamin karbon, hidrojen ve azot ile oluşmuş, C₃H₆N₆ formülüne sahip organik bir bileşiktir. Eş anlamlısı olarak siyanüramid terimi de kullanılır. Bu birleşik plastiklerde kullanım amaçlı endüstriyel olarak daha çok tüketilir. Bu birleşik HDF üzerine ısı ile pres uygulanarak 4mm bir tabaka haline getirilir. İç malzemesinde ladin veya köknar ağacı kullanılır. Tabaka haline gelen paneller dışa kaplanması ile melamin kapı ortaya çıkar. Çok dayanıklı ve sağlamdır. Kimyasal bir birleşik olduğu için bazı araştırmalarda toksin etkisi olduğu ve sağlığa zararlı olduğu tespit edilmiştir. Sıvı hali ile birebir temasta cilde ve göze büyük zararlar verir. Ama aynı zamanda ateş ile karşılaştığında yapısındaki azot gaz salınımı yaparak yangın geciktirici görevi görür. Bu kapılar boya istemez, üzerinde kendi deseni vardır.

• Membran Kapı

  Sentetik olarak üretilen membranlar kapı üretiminde de kullanılmaya başlandı. Özel gözenekli bir yapıya sahip olan bu sentetik birleşik sayesinde mikro organizmalara karşı dayanıklı bir yapı oluşuyor. Bakteri tutmuyor ve daha dayanıklı bir yapı haline geliyor. Membran kapılar, silikon halde bulunan sentetik membranın MDF yüzeyine tam ve eksiksiz olarak ısı ve pres yardımı ile kaplanmasıyla oluşur. Sudan etkilenmez ve kir tutmayan yapısı sayesinde kolay temizlenir. Özel bir sentetik yapıda olan membranlar, yüzeyleri temizlenirken kimyasal madde kullanmamanız tavsiye edilir. Çünkü bu kimyasallar onların yapısını bozmanıza neden olabilir. Su ve ıslak bez yardımı ile kolaylıkla temizlenebilir.

• PVC Kapı

  PVC, Polivinil klorür olarak bilinen plastik bir polimerdir. Dünyada en çok üretimi yapılan üçüncü plastik türüdür. Bu plastikler hazır kapı kalıplara dökülerek preslenir. Geri dönüşebilir bir malzeme olduğu için oldukça uygundur. Genellikle banyo kapılarında tercih edilir. PVC kapılar, polivinil klorür olarak bilinen plastik polimerin bir kalıba sıvı halde dökülerek sıkıştırılması ile oluşur. Sağlığa bilinen hiçbir zararı yoktur. Islak bir bez yardımı ile kolaylıkla temizlenebilirler. Renk verilmesi ve işlenilmesi kolay olduğu için her tarzda üretilebilir.

Kapının ilk icadına dahil resmi arşivlere geçen hiç bir belge yoktur. Geçmiş araştırmalar ve arkeolojik kazılara bakıldığında bilinen en eski kapı antik çağda mısır mezarlarında yer almaktadır. Bundan öncesinde herhangi bir kapı yapılmış yada kimin tarafından yapıldığına dahil somut bir bilgi bulunamamaktadır.

Osmanlıcada kapı kelimesinin karşılığı “bab (bâb)” olarak geçmektedir. Osmanlıda kapı, devlet dairelerin izahında hayli geniş yer tutmuştur. Devlet kapısı söylemi de zaten buradan gelmektedir. (E-Devlet kapısı) Osmanlı döneminde bir çok devlete hizmet eden kuruluşlar yada saraya bağlı hanelerde bu kelime “kapusu” yani “kapısı” olarak nitelendirilmiştir. Örnek verecek olursak: Paşa kapısı, defterdar kapısı, kapı ağası, kapı kulu, kapı askeri, kapı kethüdası, kapıcı başı, kapı halkı vb.

Kapı, bir alana giriş çıkışları denetlemek yada kontrol altına almak için iç yada dış yapılarda kullanılan bir tür güvenlik aracıdır. Kapının kullanım amacı genel olarak güvenlik zafiyeti nedeniyledir. Bir ortama giriş çıkışları denetleyeceğiniz bir kapı olmazsa, o ortama herkes kolaylıkla girip çıkabilir. Bu sebeple kapı temelde güvenlik olmak üzere ısı yalıtımı içinde kullanılır.

Kapının kasasına yani çerçevesine menteşe yada diğer bağlantı yolları ile bağlanmış ve belli bir eksende sağ-sola yada yukarı-aşağı hareket eden bölümüne kapı kanadı denir.

Eskiden yani Osmanlı döneminde kapıya “bab (bâb)” denirdi. Osmanlıda kapı bir çok devleti temsil eden kişi, grup yada kuruluşlarda geçmekteydi. “Elbab” yani akıl sahibi anlamına gelen kelimenin kökünde olan “bab” devleti temsilen paşa kapısı, defterdar kapısı, kapı askeri, kapı halkı gibi bir çok yerde de geçmekteydi.

Sürekli giriş çıkış yapılan büyük kapalı alanlarda ısılı hava kaybı yaşanmaması ve hava kilidi oluşması adına dönen kapı türleri kullanılır. Hava kilidi olmayan bir ortamda dışardan içeriye ve içerden dışarıya sıcaklık farkından dolayı büyük bir hava akışı sağlanır. Bu hem ısınma yada soğutma problemini yaşatır hem de beraberinde gelen toz ve pislikler bu alanı kirletir.

İstanbul’da geçmişten bugüne giriş ve çıkışlar için yapılmış kayıtlara geçen kapı sayısı 55 adettir. Bu kapılar İstanbul’un farklı alanlarında çeşitli yerlere girilmek için kullanılmıştır. Tarihten bugüne kayıt altına alınmış veya keşfedilmiş kapılar aşağıdaki gibidir.

Mermerkule Kapısı => Yedikule sahil yolu üzerinde bulunan bir kapı.
Narlı Kapı (Debbağ Kapı) => Çevresindeki nar ağaçlarından adını alan bir kapı.
Samatya Kapısı (Porta Psamatia) => Samatya’da bulunmaktaydı.
Davutpaşa Kapısı => Davutpaşa’da bulunmaktaydı.
Yenikapı (Yeni Langa Kapısı) => Yeni kapıda bulunmaktaydı Bizans döneminde “Blanga veya Vlanga Kapısı” denirdi.
Kumkapı => Piri Reis’in ”Bab-ı Kum” adını verdiği, bir iskeleye ve kumluğa açılan kapı.
Sofia Kapısı (Kadırga Limanı Kapısı) => Küçük Ayasofya Kilisesi’ne gidenlerin kullandığı kapıdır.
Çatladıkapı (Çatladısu Kapısı) => Bizans döneminde Porta Ferrata veya Porta Marina denilen kapı.
Bukoleon Sarayı Kapısı => Bizans sarayına açılan kapı.
Ahırkapı => Bir söylentiye göre Topkapı sarayının ahırlarına açıldığı için diğer bir söylentiye göre ahir kapı yani son kapı anlamında kullanılmış.
Balıkhane Kapısı => Cankurtaranda bulunmaktaydı.
Hasırcılar Kapısı => Sepetçiler Köşkü’nün yanında olduğu varsayılır.
Ayia Maria Hodegetria Kapısı => Nerede olduğu tam olarak bilinmemektedir.
Mangana Kapısı => Bizans dönemindeki mangana sarayına giriş için kullanılırmış.
Aya Yorgi Kapısı => Büyük adada olduğu düşünülmektedir.
Demirkapı => Osmanlı döneminde açılmıştır. Demirkapı’da bulunmaktadır.
Değirmen Kapısı => Osmanlı döneminde değirmene açılan bir kapıdır.
Top Kapı => Adını topkapı sarayını korumak için olan toplardan almaktadır.
Eugenios Kapısı (Eugenios Kapısı) => Haliçte bulunmaktadır.
Uğrakkapı => Haliçte bulunmaktadır.
Yalı Köşkü Kapısı => Kıyıdaki yalıya giden Fatih Sultan Mehmet’in açtırmış olduğu bir kapıdır.
Porta Veteris Rectoris (Porta Bonu) => Sirkeci’de bulunmaktadır.
Tersane Kapısı (Bahçekapısı) => Haliç bölgesinde bulunan mezbaha açılırdı.
Yeni Cami Kapısı => Yeni camiye giden bir kapıdır.
Balıkpazarı Kapısı (Perama) => Eminönü mısır çarşısı karşısı balık pazarı giriş kapısıdır.
Zindan Kapısı (Porta Saint Jean de Cornibus) => Haliçte bulunmaktadır.
Odun Kapısı (Porta Droungarion Viglae) => Osmanlıdan önce işkence yapılan alana açılan kapı.
Ayazma Kapısı (Agisma) => Haliç bölgesinde eskiden şehrin lağım suları altından akarmış.
Unkapanı Kapısı (Dakik Kapanı) => Bizans döneminde “Porta Platea” adında olan bu kapıdan giren zahireler, kapan denilen toptancı pazarına getirilirdi.
Tüfenkhane Kapısı => Baruthanelerden birinin burada olduğu söylenmektedir.
Cibali Kapısı => Haliç bölgesinden bulunmaktadır.
Porta İspigas => Haliç bölgesinde bulunmaktadır.
Aya Kapısı => Bizans döneminden Aziz Aya Teodosia’nın adını alan bir kapıdır.
Profitu Prodorumu Kilisesi Kapısı => Haliç bölgesinde bir kiliseye giriş kapısıdır.
Ayakapı => Kanuni Sultan Süleyman’ın açtırdığı kapılardandır. Haliç bölgesinde bulunmaktadır.
Petri Kapısı (Porta Petrion) => Haliç bölgesinde bulunmaktaydı. Rum beyzadelerin görkemli konaklarına giden bir kapıydı.
Fener Kapısı (Porta Faros) => Rum evleri ve patrikhanelere açılan kapı.
Diplofaros Kapısı => Haliç bölgesinden bulunmaktadır.
Basileos Kapısı (İmparatorluk Kapısı) => Bizans döneminde kalma bir kapı.
Küngoz Kapısı (Kinegion Kapısı) => Haliç bölgesinden bulunmaktadır.
Balat Kapısı (Porta Palatiyon) => Blahernai Sarayı’na açılan bir kapı.
Atik Mustafa Paşa Kapısı (Ayia Anastasia Kapısı) => Adını öldürtülen paşadan almaktadır.
Ayvansaray Kapısı => Ayvansaray’da bulunmaktadır.
Dideban Kapısı (Ksiloporta) => Haliç surlarının en ucunda bulunan bir kapıdır. Farsçaya göre nöbetçi, karakol anlamına gelir.
Blahernai Kapısı => Haliç kıyısından Marmara kıyısına doğru uzanan kara surlarında bulunmaktadır.
Regia Kapısı (Porto Regia) => Haliç kıyısından Marmara kıyısına doğru uzanan kara surlarında bulunmaktadır.
Eğri Kapı => Tekfur sarayına girilmek üzere kullanılan bir kapı.
Saray Kapısı => Eğri kapı ile Edirnekapı arasında olan bir kapı.
St. Callinique Poternas => Eğri kapı ile Edirnekapı arasında olan bir kapı.
Sulukule Kapısı (Pempton Kapısı) => Haliç kıyısından Marmara kıyısına doğru uzanan kara surlarında bulunmaktadır.
Mevlevihane Kapısı (Mevlevihane Kapısı) => Haliç kıyısından Marmara kıyısına doğru uzanan kara surlarında bulunmaktadır.
Kalagru Kapısı (Porta tou Kalagru) => Haliç kıyısından Marmara kıyısına doğru uzanan kara surlarında bulunmaktadır.
Silivri Kapısı (Pege Kapısı) => Haliç kıyısından Marmara kıyısına doğru uzanan kara surlarında bulunmaktadır.
Belgrad Kapısı (Ksilokerkos Kapısı) => Haliç kıyısından Marmara kıyısına doğru uzanan kara surlarında bulunmaktadır.
Yaldızlı Kapı (Porta Auera) => Yedikule surlarının içindedir ve ayakta durmaktadır.